Zweitwohnsitz: de tweede woonplaats volgens Duitse visie

Auteur: Birgit Scherpenborg, werkzaam op het gebied van grensoverschrijdende advisering van werknemers bij KPP Steuerberatungs GmbH in Kleve Duitsland kent met de zogenoemde &ldquo;Zweitwohnsitz&rdquo; een bijzonderheid die in Nederland niet bekend is. Hiermee wordt een woonplaats aangeduid die niet de woonplaats is waar het middelpunt van iemands sociale leven zich bevindt, maar een andere domicilie waarvan de betreffende persoon met een bepaalde regelmaat gebruik maakt. Voorwaarde is dat de woonplaats geschikt en bestemd is om op den duur als verblijfplaats te dienen. In dit artikel wordt het begrip "Zweitwohnsitz&rdquo; uitgelegd en worden de voor- en nadelen besproken van het hebben van een tweede woonplaats binnen Duitsland. Een woonplaats ontstaat met het verkrijgen van een geschikte, voor woondoeleinden bestemde locatie, waarvoor een gebruik van minimaal 6 maanden voorzien is. Een inschrijving bij de gemeente is vervolgens vereist. Komt de betreffende persoon zijn inschrijvingsverplichting niet na, dan betekent dit niet dat hij niet hoeft te voldoen aan de rechten en verplichtingen i.v.m. het gebruik van de behuizing. Belangrijk is de daadwerkelijke situatie zoals die geleefd wordt. Indien een werknemer voor doelen die uitsluitend in verband staan met de uitoefening van zijn werk een tweede woonplaats kiest in de buurt van zijn werkplek, dan is er de optie om de kosten van de tweede woning in de Duitse aangifte inkomstenbelasting als aftrekpost in mindering te brengen. Voorwaarde voor deze tegemoetkoming van de fiscus is onder andere dat er een eerste woonplaats bestaat, die bijvoorbeeld de functie als woning voor het gezin heeft. Deze nationale regeling dient analoog te worden toegepast in grensoverschrijdende situaties. Ook een grensarbeider mag de kosten van een tweede huis in Duitsland ten behoeve van de uitoefening van zijn werk in de Duitse aangifte inkomstenbelasting in mindering brengen. Enig verschil met een Duitse inwoner bestaat bij inschrijving bij de gemeente daarin dat de grensarbeider binnen Duitsland maar beschikt over &eacute;&eacute;n woonplaats en deze dus altijd aangehouden zal worden als eerste woonplaats volgens Duitse wetgeving. Dit heeft echter niet tot het gevolg dat men fiscaal deze woonplaats als de centrale plek van iemands sociale leven zal beschouwen. Hier gelden de regels voor toewijzing van een woonplaats volgens de belastingverdragen. Wel leidt het betrekken en regelmatig gebruiken van een woning en de verplichte inschrijving tot de zogenoemde &ldquo;onbeperkte belastingplicht&rdquo;. Deze nationale kwalificatie als inwoner is voldoende om gebruik te kunnen maken van de mogelijke fiscale en overige voordelen. Daartegenover staan uiteraard ook verplichtingen, die tot nadelen kunnen leiden. Vanzelfsprekend hebben deze nationale bepalingen geen invloed op de bepaling van de woonplaats en de toerekening van inkomsten volgens bilaterale belastingverdragen. Hierna wordt ingegaan op de voor- en nadelen van het betrekken van een tweede woonplaats binnen Duitsland. Hierbij wordt verondersteld dat er reeds sprake is van een woonplaats in Nederland, die het centrale punt van iemands leven is en waar een partner en mogelijke kinderen woonachtig zijn. De tweede woning is slechts ten behoeve van de uitoefening van het werk gehuurd of gekocht. Hierdoor wordt voorkomen dat dagelijks grote afstanden naar en van het werk moeten worden afgelegd. In deze situatie is de werknemer in beginsel verplicht een Duitse aangifte inkomstenbelasting in te dienen, waarbij alle aan Duitsland toegewezen inkomsten dienen te worden aangegeven. Met de aan andere landen toegewezen inkomsten (Box 1) wordt in de regel binnen het progressievoorbehoud rekening gehouden. Het veelvoud aan overige aftrekposten mag eveneens in mindering worden gebracht. Centraal staan hier bijvoorbeeld aftrekbare premies voor zorgverzekeringen, pensioenen en sommige andere verzekeringen, aftrekposten voor kinderen en algemene heffingskortingen, om er maar enkele te noemen. Daarnaast kunnen de hierboven beschreven kosten van een tweede huis in mindering worden gebracht. De aftrekbare kosten van een tweede woning zijn beperkt tot &euro; 1.000 per maand, waarbij de daadwerkelijke kosten aangetoond moeten worden. Hieronder vallen de huur en de bijkomende kosten, de schoonmaakkosten, de kosten van een parkeerplaats of het gebruik van een tuin, de omroepbijdrage en de afschrijving van aangeschafte inventaris. Actuele jurisprudentie gaat er zelfs vanuit dat de kosten van aankoop en afschrijving van noodzakelijke inventaris los van het forfaitaire bedrag extra kunnen worden afgetrokken. Verhuiskosten naar de tweede woning incl. makelaarskosten bij een huurwoning zijn eveneens aftrekbare kosten, net als bijvoorbeeld de kosten respectievelijk afschrijvingskosten van een bureau, bureaustoel, computer, laptop en/of printer. Ook de kosten voor de wekelijkse reizen naar huis kunnen worden afgetrokken. Deze aftrekposten leiden tot een lagere heffing over de inkomsten. Aangezien Duitsland een progressief belastingtarief kent, dat oploopt tot een percentage van rond 44% en voor een belastbaar inkomen vanaf &euro; 265.327 voor alleenstaanden en &euro; 530.654 voor getrouwde partners een heffing van 48% kent, kunnen ook maximaal ten hoogte van deze tarieven voordelen behaald worden. Daartegenover staan de totale kosten, die je als werknemer zelf moet bekostigen. Alternatief is er daarom ook de optie dat de werkgever de kosten belastingvrij vergoedt. Een voordeel kan ook worden bereikt als men de beschikking heeft over een auto van de zaak. De bijtelling voor een auto van de zaak bestaat in Duitsland uit twee componenten. Op basis van de Duitse cataloguswaarde van een auto is per maand altijd een bijtelling van 1% van de waarde verschuldigd. Deze wordt al toegepast zodra er met de auto &eacute;&eacute;n kilometer priv&eacute; wordt gereden. Een drempel voor priv&eacute;gebruik van 500 kilometer kent men in Duitsland niet; een verklaring geen-priv&eacute;gebruik auto bestaat niet. Een verbod van priv&eacute; gebruik is aan een groot aantal voorwaarden verbonden, met als gevolg dat in de praktijk een bijtelling slechts in uitzonderingsgevallen kan worden vermeden. Daarnaast is voor de ritten woon-werkverkeer, die als priv&eacute;ritten worden beschouwd, een extra bijtelling vereist. Deze is afhankelijk van de cataloguswaarde van de auto &eacute;n van de afstand woon-werk. In het bijzonder bij grensarbeiders is vaak sprake van een grote afstand woon-werk. Een tweede huis kan deze bijtelling significant verlagen, aangezien de (tweede) woonplaats voor de belastingheffing onder voorwaarden als basis voor de bijtelling kan worden aangemerkt. Naast de genoemde aftrekposten mag de werknemer tevens de inkomsten van de echtgeno(o)te betrekken in de Duitse aangifte, ook al is deze in Nederland woonachtig. Dat betekent dat de echtgenoten gezamenlijk aangifte doen en de inkomsten van de in Nederland woonachtige partner meegenomen worden in de progressie en mogelijke aftrekposten geclaimd kunnen worden. Hierbij wordt het veel voordeliger tarief voor echtgenoten toegepast, zodat met name bij een lager of nihil inkomen van de partner in het buitenland mogelijk een groter voordeel te behalen is. Indien een werknemer in Duitsland sociaal verzekerd is, heeft hij recht op het niveau van de kinderbijslag in Duitsland. Naar omstandigheden bestaat meestal een prioritair recht op kinderbijslag in Nederland en kan aanvulling op Duits niveau in Duitsland worden aangevraagd. Zou de werknemer om bepaalde redenen niet verzekerd zijn in Duitsland, dan heeft hij alsnog recht op deze aanvulling op basis van de onbeperkte belastingplicht vanwege zijn woonplaats. De nadelen van een tweede huisvesting liggen voor de hand: in beginsel bestaat een aangifteverplichting, zodat de werknemer geconfronteerd zal worden met de hieraan verbonden kosten. Deze liggen gemiddeld een stuk hoger dan in Nederland. De kosten van een tweede huis kunnen in grote lijnen worden gedeclareerd. Hierdoor worden de kosten echter slechts ter hoogte van het individuele belastingtarief gedekt. Slechts een volledige vergoeding door de werkgever, die in de praktijk niet gebruikelijk is, zou hier een volledige compensatie kunnen betekenen. Ook een gezamenlijke aangifte met de echtgenoot kan aan een vermindering van de nadelen bijdragen. Conclusie De indiensttreding bij een Duitse werkgever en het werken op een locatie in Duitsland kan gepaard gaan met grote reisafstanden. Een tweede huis kan in deze gevallen een voordelige optie zijn, om te voorkomen dat een zeer groot deel van de vrije tijd moet worden besteed aan reizen naar en van de werkplaats. Vrijwel alle kosten die worden veroorzaakt door de uitoefening van werkzaamheden kunnen bijna onbeperkt fiscaal worden afgetrokken in de aangifte. De werkgever mag deze kosten echter ook belastingvrij vergoeden. Al met al kan een tweede huis, met de hiermee samenhangende fiscaal gunstige regelingen, een voordelige optie zijn om de financi&euml;le nadelen te beperken.