ZZP-ers die grensoverschrijdend werken (deel 3): sociale zekerheid

Auteur: Cindy van Bruinessen, als consultant tax specialties, verbonden aan E&Y Belastingadviseurs LLP te Rotterdam, sectie People Advisory Services (cindy.van.bruinessen@nl.ey.com) In het derde deel van de reeks van ZZP&rsquo;ers die grensoverschrijdend werken, gaan wij in op de mogelijke gevolgen voor de sociale zekerheid binnen de Europese Economische Ruimte (de Europese Unie, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein). Hierbij gaan wij specifiek in op de situatie dat een inwoner van Belgi&euml; als ZZP&rsquo;er werkzaamheden gaat verrichten in Nederland voor een Nederlandse opdrachtgever. Uitgangssituatie Stel dat een zelfstandige &ndash; gekwalificeerd naar Belgisch recht, inwoner van Belgi&euml; - een opdracht van een in Nederland gevestigde opdrachtgever aanneemt. In dit kader zal hij werkzaamheden in Nederland uitvoeren. Op het moment dat een zelfstandige (ZZP&rsquo;er) voor een Nederlandse opdrachtgever werkzaamheden in Nederland gaat verrichten, dan kan dit gevolgen hebben voor de sociale zekerheidspositie. De impact op de belastingpositie zal in dit artikel niet aan de orde komen. Europese Verordening Binnen de Europese Economische Ruimte en Zwitserland geldt de EG Verordening 883/2004 inzake de co&ouml;rdinatie van de verschillende sociale zekerheidsstelsels. De Verordening heeft een exclusieve werking. Dat wil zeggen dat een werknemer of zelfstandige slechts onder de sociale zekerheidswetgeving van &eacute;&eacute;n land valt.(1) Zodoende zijn er alleen in dat land sociale verzekeringspremies verschuldigd. Op basis van de hoofdregel van de Verordening geldt dat een persoon in beginsel sociaal verzekerd is in het land waar hij die werkzaamheden verricht. De Verordening bevat enkele bijzondere conflictregels(2) voor de situatie waarin de zelfstandige gelijktijdig in meerdere lidstaten werkzaamheden verricht. Daarnaast kan de zelfstandige ingeval van detachering onder bepaalde voorwaarden verzekerd blijven in de lidstaat van waaruit de detachering plaatsvindt. De Verordening heeft verder een &lsquo;sterke werking&rsquo;. Dat wil zeggen dat als de Verordening de wetgeving van een bepaalde lidstaat van toepassing verklaart, die lidstaat geen specifieke aansluitingsvoorwaarden mag stellen op basis van nationaliteit of inwonerschap. Conflictregel 1: Detachering van zelfstandigen Een persoon die in een lidstaat anders dan in loondienst werkzaamheden pleegt te verrichten, kan zichzelf detacheren naar een andere lidstaat.(3) Hiermee wordt voorkomen dat de zelfstandige tijdelijk in het werkland premies moet gaan betalen. Indien geen beroep kan worden gedaan op de detacheringsbepaling en de zelfstandige toch verzekeringspremies in het werkland moet afdragen, dan is hij ook verplicht om een ziektekostenverzekering af te sluiten in het werkland. Als gevolg hiervan moet de zelfstandige zich onder meer verdiepen in de dekking van de zorgverzekering in het werk- en woonland. Het is van belang dat getoetst wordt aan de volgende voorwaarden om te bepalen of een zelfstandige zichzelf kan detacheren op basis van de Verordening: a. Het dient te gaan om werkzaamheden van gelijke aard in de staat van tewerkstelling. In het algemeen is hiervan sprake als de werkzaamheden binnen dezelfde branche vallen; b. De verwachte duur van de werkzaamheden bedraagt niet meer dan 24 maanden; c. De zelfstandige dient normaliter substanti&euml;le werkzaamheden te verrichten in de lidstaat waar hij is gevestigd. Indien de zelfstandige gedurende minimaal twee maanden werkzaamheden in de lidstaat van vestiging heeft verricht, zal aan deze voorwaarde voldaan worden; d. Gedurende iedere periode van tijdelijke werkzaamheden in een andere lidstaat, moet de zelfstandige de nodige voorwaarden blijven vervullen (o.a. financi&euml;le en administratieve verplichtingen) voor de uitoefening van de werkzaamheden in de lidstaat van vestiging, zodat hij hiermee kan doorgaan na zijn terugkeer. Voorbeelden - Pieter werkt normaliter als zelfstandige aannemer in Belgi&euml;. Hij gaat naar Nederland om in Nederland als zelfstandige bakker te werken. In dit geval oefent Pieter geen werkzaamheden van gelijke aard uit in Nederland. Hij kan daarom geen beroep doen op de detacheringsbepaling. - Sofie is een zelfstandige belastingadviseur die gespecialiseerd is op het gebied van de loonheffingen in Belgi&euml;. Ze neemt een opdracht van een Nederlandse opdrachtgever aan om te adviseren op het gebied van de btw. Hoewel ze normaal gesproken op een ander specialisme werkzaam is, oefent ze nog steeds werkzaamheden in de financi&euml;le dienstverlening uit. Hierdoor kan zij een beroep doen op de detacheringsbepaling, waardoor de Belgische wetgeving van toepassing is. Conflictregel 2: Werkzaamheden in twee lidstaten De Verordening bevat verder enkele conflictregels voor de situatie waarin gelijktijdig of afwisselend werkzaamheden in twee of meer lidstaten worden uitgeoefend. Het mag hierbij niet gaan om werkzaamheden van marginale omvang en bijkomstige aard. Indien een substantieel gedeelte van de werkzaamheden in het woonland worden verricht, dan is de zelfstandige aan de wetgeving van die staat onderworpen. De omzet, de arbeidstijd, het aantal verleende diensten en/of de inkomsten dienen hierbij in aanmerking worden genomen. Als tenminste een substantieel gedeelte &ndash; minimaal 25% - toerekenbaar aan de woonstaat is, wordt aan deze voorwaarde voldaan.(4) Als de zelfstandige geen substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden in de woonstaat verricht, is de wetgeving van de lidstaat van toepassing waarin het centrum van zijn belangen van zijn werkzaamheden zich bevindt. Dit kan bepaald worden aan de hand van de volgende criteria: a. De vaste en blijvende plaats van waaruit hij zijn werkzaamheden verricht; b. De gebruikelijke aard of de duur van de uitgeoefende werkzaamheden; c. Het aantal verleende diensten; en d. De intentie van de betrokkene zoals die uit alle omstandigheden blijkt. Voor de uitleg van bovengenoemde criteria moet rekening gehouden worden met de verwachte situatie van de zelfstandige in de volgende twaalf maanden. Voorbeelden - Filip verricht werkzaamheden als ZZP&rsquo;er in Belgi&euml;, waar hij tevens woont. Hij verricht ook werkzaamheden voor een Nederlandse opdrachtgever. Hij verricht drie dagen per week werkzaamheden in Belgi&euml; en twee dagen per week in Nederland. Omdat hij een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden in Belgi&euml; verricht, is de Belgische wetgeving van toepassing. - Anne is zelfstandige. Ze verricht een deel van haar werkzaamheden in Nederland en een ander deel in Duitsland. Ze woont in Belgi&euml;, maar heeft geen vaste en blijvende plaats van waaruit zij haar werkzaamheden verricht. Ze heeft zich echter voorgenomen om op zoek te gaan naar een bedrijfsruimte in Nederland, waarmee ze het grootste deel van haar inkomsten verwerft. Het centrum van haar belangen bevindt zich in Nederland, waardoor de Nederlandse wetgeving van toepassing is. Kwalificatie als zelfstandige in woonstaat en werknemer in werkstaat Op iemand die in verschillende werkzaamheden in loondienst en werkzaamheden als zelfstandige pleegt te verrichten, is de wetgeving van de lidstaat waar hij werkzaamheden in loondienst verricht van toepassing. Indien een zelfstandige uit Belgi&euml; op basis van de Nederlandse nationale regelgeving als werknemer in dienstbetrekking wordt aangemerkt, heeft dit als gevolg dat hij onder de Nederlandse sociale zekerheidswetgeving valt voor zijn gehele inkomen. Dit geldt dan voor de Nederlandse volksverzekeringen, werknemersverzekeringen en de Zorgverzekeringswet. Dit kan ertoe leiden dat de zelfstandige naast zijn pensioenverleden in Belgi&euml; ook pensioen in Nederland gaat opbouwen. In Belgi&euml; is het bedrag van het pensioen onder meer afhankelijk van de duur van de beroepsloopbaan en de omvang van de beroepsinkomsten in elk geldig jaar, terwijl in Nederland een vast percentage van 2% - van een voor iedereen gelijk - pensioen wordt opgebouwd voor ieder jaar dat de zelfstandige in Nederland verzekerd is. Voor een inwoner van Belgi&euml; - die normaliter als ZZP&rsquo;er werkzaamheden verricht in Belgi&euml; - is het dus van groot belang om te weten hoe bepaald wordt of hij in Nederland als een zelfstandige of als werknemer wordt aangemerkt. Dit wordt conform het begrip werknemer in de werknemersverzekeringen vastgesteld. Een werknemer in de zin van de werknemersverzekeringen is een natuurlijk persoon, jonger dan de pensioengerechtigde leeftijd, die in privaatrechtelijke of in publiekrechtelijke dienstbetrekking staat. Als er sprake is van toepassing van Nederlandse sociale zekerheidswetgeving en de ZZP&rsquo;er kwalificeert als zelfstandige in Nederland, dan is de ZZP&rsquo;er alleen verzekerd voor de volksverzekeringen en de Zorgverzekeringswet. Er zijn geen premies werknemersverzekeringen verschuldigd. Beoordeling Arbeidsrelaties in Nederland Op basis van de fiscale jurisprudentie wordt de arbeidsrelatie in principe aan de hand van de drie wezenskenmerken van een arbeidsovereenkomst getoetst: a. Er is een persoonlijke verplichting om arbeid te verrichten; Als er in de overeenkomst van opdracht niets is geregeld over vervanging, wordt er al snel aangenomen dat er een verplichting is om de arbeid persoonlijk te verrichten. Als in de overeenkomst met de opdrachtgever expliciet geregeld is dat de opdrachtnemer het recht heeft om zich door een willekeurige derde te laten vervangen, wordt niet aan deze voorwaarde voldaan. b. De opdrachtgever is verplicht om loon te betalen; &eacute;n De werkgever is verplicht loon te betalen als tegenprestatie voor de verrichte arbeid. Aan deze voorwaarde zal al snel voldaan zijn. c. Er is sprake van een gezagsverhouding tot de opdrachtgever. De bevoegdheid tot het geven van aanwijzingen en instructies kan contractueel door partijen worden uitgesloten. Als alternatief hiervoor kan worden afgesproken om de instructiebevoegdheid te beperken tot een aanwijsbaar resultaat van een opdracht. In dat geval zal er geen sprake zijn van een gezagsverhouding. Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties Met ingang van 1 mei 2016 is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (hierna: Wet DBA) van toepassing. Relevant voor de vraag of er sprake is van een dienstbetrekking is wat de partijen bij aanvang van de arbeidsrelatie voor ogen staat en hoe dit feitelijk is vormgegeven. Bij de uiteindelijke kwalificatie worden alle feiten en omstandigheden in hun onderlinge samenhang meegenomen. Voorheen gaf een kwalificerende en geldige VAR verklaring (VAR wuo of VAR dga) vrijwaring van de inhoudingsplicht. De opdrachtgever hoefde geen inhoudelijke toetsing te doen of sprake was van een gezagsverhouding. De VAR gaf de opdrachtgever rechtszekerheid over de inhoudingsplicht. Dit gaf ook duidelijkheid over de sociale zekerheidspositie van een zelfstandige of werknemer. De vrijwaring van de VAR is met de invoering van de Wet DBA vervallen. De opdrachtgever moet vanaf 1 mei 2016 voortaan weer toetsen of sprake is van een echte of fictieve dienstbetrekking. In twijfelgevallen kan de overeenkomst van opdracht vooraf voorgelegd worden aan de Belastingdienst. Die zal de overeenkomst inhoudelijk beoordelen. Daarnaast kunnen partijen gebruik maken van een modelovereenkomst. Indien een modelovereenkomst volledig wordt nageleefd, hebben partijen zekerheid dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Achteraf mag de Belastingdienst nagaan of daadwerkelijk in overeenstemming met de overeenkomst is gehandeld. Het is dus een continue toets. Indien niet volgens de overeenkomst wordt gehandeld, dan vervalt daarmee de rechtszekerheid voor beide partijen. Onder de Wet DBA is het in veel gevallen dus moeilijk om vooraf zekerheid te hebben over de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Hiermee ontstaat ook onzekerheid met betrekking tot de sociale zekerheidspositie. Beoordeling arbeidsrelaties in Belgi&euml; In Belgi&euml; wordt zelfstandigheid beoordeeld aan de hand van de sociale of de fiscale norm. Volgens de &lsquo;sociale norm&rsquo; is een zelfstandige iemand die een beroepsactiviteit uitoefent zonder dat hij daarvoor gebonden is door een arbeidsovereenkomst (werknemer) of een statuut (ambtenaar). De fiscale norm gaat uit van de wijze waarop de Belgische fiscus het beroepsinkomsten belast heeft. Het fiscale criterium is ondergeschikt. Indien een zelfstandige bijvoorbeeld zelfstandige beroepsinkomsten vermeld in zijn Belgische aangifte en geen Belgische sociale zekerheidspremies afdraagt, dan leidt dit vaak tot een onderzoek van de Belgische autoriteiten. De sociale norm geeft de doorslag. De fiscale norm schept een vermoeden dat er sprake kan zijn van een zelfstandige. Daarnaast bestaat er een wettelijk vermoeden dat sprake is van een zelfstandige voor bepaalde beroepsgroepen, bijvoorbeeld bij een bestuurder of bij de vrije beroepen, zoals een dokter of advocaat. De economische realiteit dient overigens wel aan te sluiten bij de sociale norm. Het belangrijkste element in Belgi&euml; voor de kwalificatie als zelfstandige is de afwezigheid van gezag. Daarnaast dient de zelfstandige ook als zodanig geregistreerd te zijn in Belgi&euml;. Andere factoren die erop kunnen wijzen dat sprake is van een zelfstandige zijn: - De persoon heeft een zekere resultaatverplichting; - Hij kan zelf beslissen wanneer en op welke manier hij zijn werkzaamheden verricht; - Hij kan zich vrij laten vervangen door een derde; - Het individu loopt een financieel risico. Indien de arbeidsrelatie onduidelijk is, kan de administratieve commissie ter regeling van de arbeidsrelatie beoordelen of je kwalificeert als werknemer of zelfstandige. De beslissingen van de commissie zijn bindend en bieden zekerheid voor een periode van 3 jaar. Voorbeeld Jan verricht werkzaamheden in zowel Belgi&euml; als Nederland. Hij wordt in Belgi&euml; als zelfstandige aangemerkt, maar als werknemer in Nederland. Hierdoor is hij sociaal verzekerd in Nederland, met als gevolg dat sociale verzekeringspremies over zijn gehele inkomen in Nederland verschuldigd zijn. Er zijn dus ook verzekeringspremies in Nederland verschuldigd over de inkomsten die hij in Belgi&euml; verwerft als zelfstandige. Samenvatting In veel gevallen blijft een ZZP&rsquo;er uit Belgi&euml; verplicht sociaal verzekerd in Belgi&euml; als hij werkzaamheden voor een Nederlandse opdrachtgever in Nederland gaat verrichten. De ZZP&rsquo;er kan mogelijk zichzelf detacheren naar Nederland of de Belgische wetgeving blijft op basis van de conflictregels bij werkzaamheden in meerdere lidstaten van toepassing. De fiscale kwalificatie van de arbeidsrelatie in Nederland is echter wel een aandachtspunt. In Nederland bestaat er momenteel veel rechtsonzekerheid met betrekking tot de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Als achteraf blijkt dat de arbeidsrelatie toch als een dienstbetrekking had moeten worden aangemerkt, dan kan dit als gevolg hebben dat alsnog de Nederlandse wetgeving van toepassing is. Noten 1 Artikel 11, lid 1, Vo 883/2004. 2 Titel II, Vo 883/2004. 3 Artikel 12, lid 2, Vo 883/2004 4 Artikel 13, lid 2, sub a, Vo 883/2004

Menu

ZZP-ers die grensoverschrijdend werken (deel 3): sociale zekerheid

Nieuws